音楽室と化学室と美術室とPC室の融合部屋 所謂自由室

趣味と気分で適当に色々やります.なんかあるとたまに更新します.

個人的なメモ

書籍読んでて途中の計算に詰まったので個人的にメモ


今回読んでる書籍はオイラーのゼータ関数論という本.




P103(A)


\begin{align}
\int_0^1\frac{x-1}{\log{x}}x^{k-1}dx = \log\left(1+\frac{1}{k}\right)
\end{align}
を示す.


\begin{align}
x - 1 = e^{\log{x}} - 1 = \sum_{n=1}^{\infty}\frac{1}{n!}\left(\log{x}\right)^n
\end{align}
より

\begin{align}
\int_0^1\frac{x-1}{\log{x}}x^{k-1}dx = \sum_{n=1}^{\infty}\frac{1}{n!}\int_0^1\left(\log{x}\right)^{n-1}x^{k-1}dx
\end{align}
からの式変形について

===以下行間埋め箇所===

\begin{align}
\int_0^1\left(\log{x}\right)^{n-1}x^{k-1}dx
\end{align}
に関して
\begin{align}
x = e^{-t}
\end{align}
で置換すると


\begin{align}
\int_0^1\left(\log{x}\right)^{n-1}x^{k-1}dx = &\int_{\infty}^{0}\left(-t\right)^{n-1}e^{-t(k-1)}\left(-e^{-t}\right)dt\\
= &(-1)^{n-1}\int^{\infty}_{0}t^{n-1}e^{-tk}dt\\
= &(-1)^{n-1}k^{-n}\int^{\infty}_{0}s^{n-1}e^{-s}ds\\
= &(-1)^{n-1}k^{-n}(n-1)!\\
\end{align}

途中で\Gamma(s) = \int_{0}^{\infty}e^{-t}t^{s-1}dt\Gamma(n) = (n-1)!を用いた.
===以上行間埋め箇所===

すると

\begin{align}
\int_0^1\frac{x-1}{\log{x}}x^{k-1}dx = &\sum_{n=1}^{\infty}\frac{1}{n!}\int_0^1\left(\log{x}\right)^{n-1}x^{k-1}dx\\
= &\sum_{n=1}^{\infty}\frac{1}{n!}(-1)^{n-1}k^{-n}(n-1)!\\
= &\sum_{n=1}^{\infty}\frac{(-1)^{n-1}}{n}k^{-n}\\
= &\log{\left(1+\frac{1}{k}\right)}
\end{align}
が得られる


P139(1)

===以下行間埋め箇所===

多重フルビッツゼータ

Z_f(w,s) = \frac{1}{\Gamma(w)}\int_{0}^{1}f(t)t^{-s-1}\left(\log{t}\right)^{w-1}dt
とする.

この式について,例えばg(t) = \frac{1}{1-t^{-\omega}}とすると

\begin{align}
Z_g(w, s) = &\frac{1}{\Gamma(w)}\int_{1}^{\infty}g(t)t^{-s-1}\left(\log{t}\right)^{w-1}dt\\
=&\frac{1}{\Gamma(w)}\int_{1}^{\infty}\frac{1}{1-t^{-\omega}}t^{-s-1}\left(\log{t}\right)^{w-1}dt\\
=&\frac{1}{\Gamma(w)}\int_{1}^{\infty}\left(\sum_{k=0}^{\infty}t^{-k\omega}\right)t^{-s-1}\left(\log{t}\right)^{w-1}dt\\
=&\sum_{k=0}^{\infty}\frac{1}{\Gamma(w)}\int_{1}^{\infty}t^{-(k\omega + s +1)}\left(\log{t}\right)^{w-1}dt\\
=&\sum_{k=0}^{\infty}\frac{1}{\Gamma(w)}\int_{0}^{\infty}e^{-(k\omega + s)u}u^{w-1}du\\
=&\sum_{k=0}^{\infty}\left(k\omega + s\right)^{-w}\frac{1}{\Gamma(s)}\int_{0}^{\infty}e^{-v}v^{s-1}du\\
=&\sum_{k=0}^{\infty}\left(k\omega + s\right)^{-w}\\
\end{align}
これは多重フルビッツゼータ関数
\zeta_r(w,s,\boldsymbol{\omega}) = \sum_{k_1,\cdots,k_r\geq 0}\left(k_1\omega_1 + \cdots  + k_r\omega_r+ s\right)^{-w}
r=1,\ \boldsymbol{\omega} = (\omega)の場合に対応する.

基本的に\boldsymbol{\omega} = (\omega_1,\cdots,\omega_r)であり
f(x) = \frac{1}{1-x^{-\omega_1}}\cdot\frac{1}{1-x^{-\omega_2}}\cdot\cdots\cdot \frac{1}{1-x^{-\omega_r}}\cdot
としたときの結果はZ_f(w, s) = \zeta_r(w,s,\boldsymbol{\omega})になる.

多重ガンマ

多重フルビッツゼータを用いて多重ガンマ関数
\Gamma_r(s, \boldsymbol{\omega}) = \exp\left(\frac{\partial}{\partial w}\zeta_r\left(w, s, \boldsymbol{\omega}\right)\mid_{w=0}\right)
を定義できる.右下にしれっとあるw=0は,w=0を代入した結果を示す.
この多重ガンマ関数について,r=1,\ \boldsymbol{\omega} = (1)の時に
\Gamma_1(s,(1)) = \frac{\Gamma(s)}{\sqrt{2\pi}}
というレルヒの公式が存在する.

レルヒの公式

ここの行間埋め箇所では以降フルビッツゼータ関数\zeta(w,s) = \sum_{k=0}^{\infty}\left(k + s\right)^{-w}と書き,\zeta_{w}(0,s)\frac{\partial}{\partial w}\zeta(w, s)w=0を代入したものを表す.

二階微分が等しくなること

レルヒの公式の導出は,まず\log{\Gamma(s)}sによる二階微分\zeta_{w}(0,s)sによる二階微分が等しくなることを示す.

\begin{align}
\frac{\partial^2}{\partial s^2}\zeta(w,s) =& w(w+1)\sum_{k=0}^{\infty}\left(k + s\right)^{-w-2}\\
 =& w(w+1)\zeta(w+2,s)
\end{align}
から

\begin{align}
\frac{\partial}{\partial w}\frac{\partial^2}{\partial s^2}\zeta(w,s) =& \frac{\partial^2}{\partial s^2}\frac{\partial}{\partial w}\zeta(w,s)\\
 =& (w+1)\zeta(w+2,s) + w\zeta(w+2, s) - w(w+1)(w+2)\zeta(w+3, s)
\end{align}
偏微分を行い

\begin{align}
\frac{\partial^2}{\partial s^2}\zeta_w(0,s) =& \zeta(2,s)
\end{align}
が得られる.

一方ガンマ関数の解析接続表示\Gamma(z) = \lim_{n\to\infty}\frac{n^zn!}{\prod_{k=0}^{n}\left(z+k\right)}から
\log{\Gamma(s)} = \lim_{n\to\infty}\left(s\log{n} + \log{n!} - \sum_{k=0}^{n}\log\left(s+k\right)\right)
これを二階微分すると
\left(\log{\Gamma(s)}\right)' = \lim_{n\to\infty}\left(\log{n} - \sum_{k=0}^{n}\frac{1}{\left(s+k\right)}\right)
\left(\log{\Gamma(s)}\right)'' = \lim_{n\to\infty}\left(\sum_{k=0}^{n}\frac{1}{\left(s+k\right)^2}\right)
であり,確かに
\frac{\partial^2}{\partial s^2}\zeta_w(0,s) = \frac{d^2}{ds^2}\log{\Gamma(s)}
であることが確認できた.

差が一次関数になること

つまり
\frac{\partial^2}{\partial s^2}\zeta_w(0,s) -\frac{d^2}{ds^2}\log{\Gamma(s)}= 0
なので,両辺積分
\frac{\partial}{\partial s}\zeta_w(0,s) -\frac{d}{ds}\log{\Gamma(s)}= C_1
もう一度積分を行い
\zeta_w(0,s) - \log{\Gamma(s)}= C_1s + C_2
つまり2つの関数の差は一次関数になることが確認できる.

定数であること

また\zeta_w(0,s),\ \log{\Gamma(s)}の双方ともf(s+1) = f(s) + \log{s}という性質を持つ.

\begin{align}
\zeta(w,s+1) = &\sum_{k=0}^{\infty}\frac{1}{(k+s+1)^w}\\
= &\sum_{k=0}^{\infty}\frac{1}{(k+s)^w} - \frac{1}{s^w}\\
= &\zeta(w,s) - \frac{1}{s^w}\\ 
\end{align}
から確かに
\zeta_w(0,s+1) = \zeta_w(0,s) +\log{s}
が得られるし,
\log\Gamma(s+1) = \log s + \log\Gamma(s)
でもある.
つまり
\zeta_w(0,s+1) - \log{\Gamma(s+1)}= \zeta_w(0,s) - \log{\Gamma(s)}
について
(s+1)C_1 + C_2 = sC_1 + C_2
から
C_1 = 0
が得られるので,
\zeta_w(0,s) - \log{\Gamma(s)} = \mathrm{const.}
である.

定数の特定

つまり結果はsに依存しないことが確認できたので,s=\frac{1}{2}を入れた際の値を考える.
\Gamma\left(\frac{1}{2}\right) = \sqrt{\pi}なので,\log{\Gamma\left(\frac{1}{2}\right)} = \frac{1}{2}\log{\pi}

一方

\begin{align}
\zeta\left(w,\frac{1}{2}\right) = &\sum_{k=0}^{\infty}\frac{1}{\left(k+\frac{1}{2}\right)^{w}}\\
 = &2^w\sum_{k=0}^{\infty}\frac{1}{\left(2k+1\right)^{w}}\\
 = &2^w\left(\zeta(w) - 2^{-w}\zeta(w)\right)\\
= &\zeta(w)\left(2^w - 1\right)\\
\end{align}
なので

\begin{align}
\zeta_w\left(w,\frac{1}{2}\right) &= \left(\zeta(w)\right)'\left(2^s - 1\right) + \left(\log{2}\right)2^{w}\zeta(w)\\
\zeta_w\left(0,\frac{1}{2}\right) &= \left(\log{2}\right)\zeta(0)\\
&=-\frac{1}{2}\log{2}
\end{align}
が得られる.
つまり\zeta_w(0,s) - \log{\Gamma(s)} = -\log{\sqrt{2\pi}}が得られ,\Gamma_1(s,(1)) = \frac{\Gamma(s)}{\sqrt{2\pi}}を示すことができた.

レルヒの公式についてもう少し

\zeta_r(w,s,\boldsymbol{\omega}) = \sum_{k_1,\cdots,k_r\geq 0}^{\infty}\left(k_1\omega_1 + \cdots  + k_r\omega_r+ s\right)^{-w}
r=1,\ \boldsymbol{\omega} = (\omega)の場合

\begin{align}
\zeta_1\left(w,s,(\omega)\right) = &\sum_{k=0}^{\infty}\left(k\omega + s\right)^{-w}\\
 = &\omega^{-w}\sum_{k=0}^{\infty}\left(k + \frac{s}{\omega}\right)^{-w}\\
\end{align}
と式変形できるため,\zeta_1\left(w,s,(\omega)\right) = \omega^{-w}\zeta\left(w,\frac{s}{\omega}\right)より
\zeta_{1\ w}\left(w,s,(\omega)\right) = (-\log{\omega})\omega^{-w}\zeta\left(w,\frac{s}{\omega}\right) + \omega^{-w}\zeta_w\left(w,\frac{s}{\omega}\right)
なので
\zeta_{1\ w}\left(0,s,(\omega)\right) = (-\log{\omega})\zeta\left(0,\frac{s}{\omega}\right) + \log{\Gamma\left(\frac{s}{\omega}\right)} - \log{\sqrt{2\pi}}

最後に\zeta\left(0,a\right)の値を導出して行間埋めが終わる.

フルビッツゼータ関数の解析接続

\Gamma(w) = \int_{0}^{\infty}t^{w-1}e^{-t}dt
に関してt=(n+a)uと置換を行うと

\begin{align}
\Gamma(w) =& \int_0^{\infty}(n+a)^{w-1}e^{-(n+a)u}(n+a)du\\
=& (n+a)^w\int_0^{\infty}u^{w-1}e^{-(n+a)u}du
\end{align}
より
(n+a)^{-w}\Gamma(w) = \int_0^{\infty}t^{w-1}e^{-(n+a)t}dt
つまり
\zeta(w, a)\Gamma(w) = \int_0^{\infty}\frac{t^{w-1}e^{-at}}{1-e^{-t}}dt

積分C-\inftyから0まで移動し,原点周りを反時計回りに一周後,0から-\inftyに戻るという経路とし
 \int_C\frac{t^{w-1}e^{at}}{1-e^{t}}dt
を考える.
ゼータ関数の解析接続と同様,中心を一周する積分は消えるため

\begin{align}
\int_C\frac{t^{w-1}e^{at}}{1-e^{t}}dt =&-e^{-\pi i}\int_0^{\infty}\frac{t^{w-1}e^{at}}{1-e^{t}}dt + e^{\pi i}\int_0^{\infty}\frac{t^{w-1}e^{at}}{1-e^{t}}dt\\
=& (e^{(w-1)\pi i} - e^{-(w-1)\pi i})\int_0^{\infty}\frac{t^{w-1}e^{at}}{1-e^{t}}dt\\
=& (e^{(w-1)\pi i} - e^{-(w-1)\pi i})\zeta(w, a)\Gamma(w)\\
=& 2i\sin{\left( (w-1)\pi\right)}\zeta(w, a)\Gamma(w)\\
=& \frac{2\pi i}{\Gamma(1-w)}\zeta(w, a)\\
\end{align}
より
\frac{1}{2\pi i}\int_C\frac{t^{w-1}e^{at}}{1-e^{t}}dt =\frac{1}{\Gamma(1-w)}\zeta(w, a)

ここでs\leq 0の整数の時,左辺の被積分関数の原点の留数が結果になる.s=0の時は\frac{e^{at}}{1-e^{t}}を展開した時の定数項を導出すればよい.

\begin{align}
\frac{t}{e^t - 1} &= \sum_{u=0}^{\infty}\frac{B_u}{u!}t^u\\
e^{at} &= \sum_{v=0}^{\infty}\frac{1}{v!}(at)^v
\end{align}
の2つの式から,1つ目の式の左辺に注意をして

\begin{align}
\frac{e^{at}}{1-e^t} =& -\sum_{u=0}^{\infty}\sum_{v=0}^{\infty}\frac{B_ua^v}{u!v!}t^{u+v-1}\\
\end{align}
ここで右辺の定数項はu+v-1 = 0,つまり(u, v) = (1,0),\ (0, 1)の時なので
\frac{1}{2\pi i}\int_C\frac{t^{-1}e^{at}}{1-e^{t}}dt = -(B_0a + B_1)
ここでB_0 =1,\ B_1 = -\frac{1}{2}なので\frac{1}{2} - as=0の時の積分の結果になる.
函数等式は
\frac{1}{2\pi i}\int_C\frac{t^{w-1}e^{at}}{1-e^{t}}dt =\frac{1}{\Gamma(1-w)}\zeta(w, a)
だったので,s=0の時

\begin{align}
\frac{1}{2} - a =& \frac{1}{\Gamma(1)}\zeta(0, a)\\
=& \zeta(0, a)\\
\end{align}
よって
\zeta(0,a) = \frac{1}{2} - a
が得られる.

よって

\begin{align}
\zeta_{1\ w}\left(0,s,(\omega)\right) &= (-\log{\omega})\zeta\left(0,\frac{s}{\omega}\right) + \log{\Gamma\left(\frac{s}{\omega}\right)} - \log{\sqrt{2\pi}}\\
&= (-\log{\omega})\left(\frac{1}{2} - \frac{s}{\omega}\right) + \log{\Gamma\left(\frac{s}{\omega}\right)} - \log{\sqrt{2\pi}}\\
&= \log{\frac{\Gamma\left(\frac{s}{\omega}\right)}{\sqrt{2\pi}}\log{\omega}^{\frac{1}{2} - \frac{s}{\omega}}}
\end{align}
より最終的に
\Gamma_1(s, (\omega)) = \frac{\Gamma\left(\frac{s}{\omega}\right)}{\sqrt{2\pi}}\omega^{\frac{1}{2} - \frac{s}{\omega}}
が得られた.
===以上行間埋め箇所===

(1)の行間埋め

n,\ a,\ b,\ c自然数とし,f(x) = \frac{(1-x^{-b})(1-x^{-c})}{1-x^{-n}} = \frac{1-x^{-b}-x^{-c}+x^{-b-c}}{1-x^{-n}}とする.

===以下行間埋め箇所(途中式)===
Z_f(w,s) = \frac{1}{\Gamma(w)}\int_{1}^{\infty}f(x)s^{-s-1}\left(\log{x}\right)^{w-1}dx
について

\begin{align}
Z_f(w,s) =& \frac{1}{\Gamma(w)}\int_{1}^{\infty}\frac{1-x^{-b}-x^{-c}+x^{-b-c}}{1-x^{-n}}x^{-s-1}\left(\log{x}\right)^{w-1}dx\\
=&\frac{1}{\Gamma(w)}\int_{1}^{\infty}\frac{1}{1-x^{-n}}x^{-s-1}\left(\log{x}\right)^{w-1}dx - \frac{1}{\Gamma(w)}\int_{1}^{\infty}\frac{1}{1-x^{-n}}x^{-s-b-1}\left(\log{x}\right)^{w-1}dx\\
 -&\frac{1}{\Gamma(w)}\int_{1}^{\infty}\frac{1}{1-x^{-n}}x^{-s-c-1}\left(\log{x}\right)^{w-1}dx + \frac{1}{\Gamma(w)}\int_{1}^{\infty}\frac{1}{1-x^{-n}}x^{-s-b-c-1}\left(\log{x}\right)^{w-1}dx\\
=&\zeta_1\left(s,x,(n)\right) - \zeta_1\left(s+b,x,(n)\right) - \zeta_1\left(s+c,x,(n)\right) + \zeta_1\left(s+b+c,x,(n)\right)
\end{align}
より

\begin{align}
\exp\left(\frac{\partial}{\partial w}Z_f(w,s)\mid_{w=0}\right) =& \frac{\Gamma_1\left(s,(n)\right)\Gamma_1\left(s+b+c,(n)\right)}{\Gamma_1\left(s+b,(n)\right)\Gamma_1\left(s+c,(n)\right)}\\
=& \frac{\frac{\Gamma\left(\frac{s}{n}\right)}{\sqrt{2\pi}}\omega^{\frac{1}{2} - \frac{s}{n}}\frac{\Gamma\left(\frac{s+b+c}{n}\right)}{\sqrt{2\pi}}\omega^{\frac{1}{2} - \frac{s+b+c}{n}}}{\frac{\Gamma\left(\frac{s+b}{n}\right)}{\sqrt{2\pi}}\omega^{\frac{1}{2} - \frac{s+b}{n}}\frac{\Gamma\left(\frac{s+c}{n}\right)}{\sqrt{2\pi}}\omega^{\frac{1}{2} - \frac{s+c}{n}}}\\
=& \frac{\Gamma\left(\frac{s}{n}\right)\Gamma\left(\frac{s+b+c}{n}\right)}{\Gamma\left(\frac{s+b}{n}\right)\Gamma\left(\frac{s+c}{n}\right)}
\end{align}

===以上行間埋め箇所(途中式)===



(2)の行間埋め

===以下行間埋め箇所(途中式)===

前提

有利関数f(x)に対しf\left(\frac{1}{x}\right) = f^*(x)とおく.
f(x) = \sum_{k=0}^{\infty}b_kx^kとするとf^{*}(x) = \sum_{k=0}^{\infty}b_kx^{-k}と書くことができる.


この場合の
Z_{f^*}(w,a) = \frac{1}{\Gamma(w)}\int_{1}^{\infty}f^{*}(t)t^{-a-1}\left(\log{t}\right)^{w-1}dt
を計算する.

\begin{align}
\frac{\partial}{\partial w}Z_{f^*}(w,a) =& \left(\frac{d}{dw}\frac{1}{\Gamma(w)}\right)\int_{1}^{\infty}f^{*}(t)t^{-a-1}\left(\log{t}\right)^{w-1}dt\\
 +& \frac{1}{\Gamma(w)}\left(\frac{\partial}{\partial w}\int_{1}^{\infty}f^{*}(t)t^{-a-1}\left(\log{t}\right)^{w-1}dt\right)\\
\end{align}

第一項のガンマ関数の部分の考察

ここで第一項のガンマ関数は相反公式\Gamma(w)\Gamma(1-w) = \frac{\pi}{\sin(\pi w)}から
\frac{d}{dw}\frac{1}{\Gamma(w)} = \sin{(\pi w)}\Gamma(1-w) - \sin{(\pi w)}\Gamma'(1-w)
w=0の時,\Gamma'(1) = \gammaなので
\frac{d}{dw}\frac{1}{\Gamma(w)}\mid_{w=0} = 1

第一項の積分の部分の考察

第一項の積分は,積分内部でw=0とすると,通常はt=1周辺について\frac{1}{\log{t}}を原因として発散する.
ここでf(1) = 0という条件を課すことにより,\frac{t-1}{\log{t}}\to 1と発散の原因が解消され,w=0にしてもこの積分は収束する.

第二項の考察

\frac{1}{\Gamma(0)} = 0である.

得られる結果

よってf(1) = 0の場合

\begin{align}
\frac{\partial}{\partial w}Z_{f^*}(w,a)\mid_{w=0} =& \frac{\partial}{\partial w}\left(\frac{1}{\Gamma(w)}\int_{1}^{\infty}f^{*}(t)t^{-a-1}\left(\log{t}\right)^{w-1}dt\mid_{w=0}\right)\\
=& \int_1^{\infty}f^*(t)x^{-a-1}\frac{1}{\log{t}}dt
\end{align}
であり,

\begin{align}
\int_{0}^{1}f(t)t^{a-1}\left(\log{t}\right)^{-1}dt =& \int_{\infty}^{1}f\left(\frac{1}{u}\right)u^{-a+1}\left(-\log{u}\right)^{-1}\left(-u^{-2}\right)du\\
=& -\int^{\infty}_{1}f^{*}(u)u^{-a-1}\left(\log{u}\right)^{-1}du\\
=& -\left(\frac{\partial}{\partial w}Z_{f^*}(w,a)\mid_{w=0}\right)
\end{align}
という関係式が得られる.

===以上行間埋め箇所(途中式)===

g(x) = \frac{(1-x^{b})(1-x^{c})}{1-x^{n}}とする.
この場合g(x)は有理関数.
また
g^{*}(x) = g\left(\frac{1}{x}\right) = f(x)
g(1) = 0
g^{*}(1)\ \left( = f(1)\right) = 0
でもある.

以上を前提とし
\int_{0}^{1}\frac{x^{a-1}(1-x^b)(1-x^c)}{(1-x^n)\log{x}}dx
を計算する.
この積分
\int_{0}^{1}\frac{g(x)}{\log{x}}x^{a-1}dx
と書き直すことができ,

\begin{align}
\int_{0}^{1}g(t)t^{a-1}\left(\log{t}\right)^{-1}dt =& -\left(\frac{\partial}{\partial w}Z_{g^*}(w,a)\mid_{w=0}\right)\\
=& -\left(\frac{\partial}{\partial w}Z_f(w,s)\mid_{w=0}\right)\\
=& -\log{\left(\exp\left(\frac{\partial}{\partial w}Z_f(w,s)\mid_{w=0}\right)\right)}\\
\end{align}


(3)

以上より

\begin{align}
\int_{0}^{1}\frac{x^{a-1}(1-x^b)(1-x^c)}{(1-x^n)\log{x}}dx =& \log{\frac{\Gamma\left(\frac{a+b}{n}\right)\Gamma\left(\frac{a+c}{n}\right)}{\Gamma\left(\frac{a}{n}\right)\Gamma\left(\frac{a+b+c}{n}\right)}}\\
\end{align}